Dự thảo quy định hóa chất 2026 sắp đặt lại “luật chơi”: phân nhóm rõ hóa chất có điều kiện, cần kiểm soát đặc biệt và thủ tục theo lô khi xuất–nhập. Ở góc nhìn một nhà nhập khẩu & phân phối, chúng tôi chia sẻ thẳng thắn cách vận hành để bán đúng – mua đúng – ghi nhận đúng, vừa an toàn vừa không “kẹt hàng”. Bài viết này tổng hợp những điểm chính của dự thảo (có thể còn điều chỉnh khi ban hành) và gợi ý checklist thực dụng để anh/chị chủ động chuẩn bị cho 2026.
 |
| Ảnh minh họa |
Tóm tắt điều hành (Executive summary)
Từ 01/01/2026, Việt Nam áp dụng khung mới gồm các Phụ lục Danh mục:
- Phụ lục II – hoá chất sản xuất/kinh doanh có điều kiện; Phụ lục III – hoá chất cần kiểm soát đặc biệt;
- Phụ lục IV – hoá chất phải xây dựng kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố;
- Phụ lục V – ngành đào tạo về an toàn hoá chất. Khung này thay thế NĐ 113/2017 và NĐ 82/2022.
“Ba lớp giấy” để nhớ nhanh:
- Giấy nền tảng: Giấy chứng nhận đủ điều kiện (cho danh mục có điều kiện).
- Giấy đặc thù: Giấy phép hoá chất cần kiểm soát đặc biệt (tiền chất/hoá chất Bảng…).
- Giấy theo lô: Khai báo/giấy phép XNK theo lô (áp cho nhóm kiểm soát đặc biệt/hoặc khi xuất–nhập danh mục có điều kiện).
Số hoá quản lý: nhiều thủ tục (cấp, gia hạn, điều chỉnh) hướng tới thực hiện qua Cơ sở dữ liệu chuyên ngành hoá chất; bên sử dụng một số chất phải công bố mục đích sử dụng trước khi dùng.
1) Khung pháp lý & phạm vi áp dụng 2026
- Nghị định Danh mục ban hành 5 Phụ lục nêu trên, hiệu lực 01/01/2026 – áp dụng cho cơ quan, tổ chức, cá nhân trong & ngoài nước hoạt động hoá chất trên lãnh thổ Việt Nam.
- “Ngưỡng – tiêu chí” theo GHS áp cho hỗn hợp chứa thành phần thuộc Phụ lục II/III (ví dụ độc tính cấp 1, tác nhân gây ung thư 1A/1B…), nghĩa là không chỉ chất đơn lẻ mới bị quản lý.
Ý nghĩa với Sapa: danh mục 2026 giúp phân loại ngay từ bước chào hàng để xác định “lớp giấy” cần chuẩn bị, tránh kẹt thông quan hay giao nhận.
2) Ba lớp giấy – đi vào thực chiến
Lớp 1 – Giấy nền tảng (Đủ điều kiện sản xuất/kinh doanh)
- Khi xuất–nhập để kinh doanh hóa chất có điều kiện, Giấy chứng nhận đủ điều kiện (sản xuất hoặc kinh doanh) là điều kiện thông quan; hải quan kiểm soát theo Giấy chứng nhận đã được cấp.
- Thẩm quyền & số hoá: chức năng cấp/cấp lại/thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện có thể thực hiện qua dịch vụ công/CSDL chuyên ngành của Bộ Công Thương.
- Điều kiện vận hành cốt lõi (kho bãi, PCCC, AT-VSLĐ, kế hoạch/biện pháp ứng phó sự cố) là “xương sống” để được cấp/duy trì Giấy chứng nhận.
Lớp 2 – Giấy đặc thù (Hoá chất cần kiểm soát đặc biệt)
- Nghĩa vụ chính: phải có Giấy phép sản xuất/kinh doanh; khi xuất–nhập nhóm này, Giấy phép XNK là điều kiện thông quan; hồ sơ XNK gồm hoá đơn và SDS tiếng Việt, v.v.
- Công bố mục đích sử dụng: tổ chức/cá nhân sử dụng hoá chất cần kiểm soát đặc biệt phải công bố loại chất & mục đích sử dụng trên CSDL chuyên ngành trước khi đưa vào dùng lần đầu (hoặc đổi mục đích).
- Thẩm quyền cấp phép: Bộ Công Thương cấp cho nhóm 1; UBND tỉnh cấp cho nhóm 2; quy trình – thời hạn – bổ sung hồ sơ có thời lượng xác định (03–16 ngày tuỳ trường hợp).
- Số hoá thủ tục: khi Bộ xây dựng chức năng, thao tác cấp/cấp lại/điều chỉnh sẽ thực hiện trên CSDL chuyên ngành.
Lớp 3 – Giấy theo lô (Khai báo/giấy phép nhập khẩu)
- Với hoá chất cần kiểm soát đặc biệt: Giấy phép XNK theo lô là điều kiện thông quan; có cơ chế cấp lại/điều chỉnh/gia hạn với thời hạn, thời điểm nộp hồ sơ rất cụ thể (ví dụ nộp trước 05 ngày làm việc; gia hạn tối đa 06 tháng).
- Với hoá chất có điều kiện: Giấy chứng nhận đủ điều kiện chính là điều kiện để thông quan khi xuất–nhập để kinh doanh (không phải xin thêm một “giấy phép theo lô” riêng).
- Khai báo điện tử & miễn trừ: khai báo trước thông quan qua Cổng Một Cửa quốc gia, phản hồi điện tử có giá trị pháp lý; có miễn trừ ở mức rất nhỏ (ví dụ <10 kg/hóa đơn hoặc thành phần <0,1% trong hỗn hợp) – cần cài “cờ” kiểm soát để không khai sai.
3) Môi trường/ĐTM & ứng phó sự cố – phần hay bị “quên”
- Điều kiện cấp phép gắn chặt PCCC – BVMT – kế hoạch/biện pháp ứng phó sự cố: cơ sở/kho chỉ vận hành khi kế hoạch/biện pháp được phê duyệt; bao bì – tồn trữ – tiêu huỷ phải theo pháp luật BVMT.
- Phụ lục IV nêu Danh mục hoá chất phải lập Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố kèm ngưỡng khối lượng (ví dụ Ammonia anhydrous 4.540 kg…). Doanh nghiệp cần đối chiếu tồn trữ tối đa tại kho.
- Phối hợp quản lý địa phương: UBND tỉnh & cơ quan môi trường tham gia thẩm định/kiểm tra trong nhiều thủ tục; dữ liệu XNK & vận hành được chia sẻ qua CSDL ngành hoá chất.
4) Chuyển tiếp & mốc thời gian (để lên kế hoạch 2025→2026)
- Hiệu lực khung danh mục: 01/01/2026 (thay thế NĐ 113/2017 & 82/2022).
- Hồ sơ – giấy tờ hiện hữu: một số Giấy chứng nhận/giấy phép theo cơ chế cũ tiếp tục có giá trị đến hết hạn; đồng thời nhiều thủ tục sẽ dịch chuyển dần sang dịch vụ công/CSDL chuyên ngành.
5) “Ma trận tuân thủ” – Sapa bán mã nào, khách cần chuẩn gì?
| Tình huống giao dịch | Sapa cần | Khách hàng cần | Ghi chú |
|---|---|---|---|
| Hóa chất có điều kiện (Phụ lục II) |
Giữ Giấy chứng nhận đủ điều kiện (SX/KD) phù hợp; xuất–nhập dựa trên Giấy chứng nhận đã cấp. |
Cung cấp điểm nhận hàng, điều kiện an toàn tại chỗ; phối hợp tiếp nhận theo SDS/nhãn. |
Hải quan kiểm soát theo Giấy chứng nhận; không cần giấy theo lô riêng. |
| Hóa chất cần kiểm soát đặc biệt (Phụ lục III) |
Giấy phép SX/KD theo quy định; khi XNK: Giấy phép theo lô + hồ sơ bắt buộc (hóa đơn, SDS tiếng Việt…). |
Công bố mục đích sử dụng trên CSDL chuyên ngành (trước khi dùng hoặc khi đổi mục đích); cung cấp thông tin xác thực khi mua. |
Vai trò cấp phép: Bộ Công Thương/UBND tỉnh tùy nhóm; chỉ giao khi đủ điều kiện. |
| Hỗn hợp chứa thành phần thuộc PL II/III đạt ngưỡng GHS |
Phân tích SDS để phân loại đúng; gắn nhãn “Có điều kiện / Kiểm soát đặc biệt” cho từng mã hỗn hợp. |
Cung cấp SDS/COA chuẩn, mục đích sử dụng rõ ràng; sẵn sàng đáp ứng yêu cầu pháp lý nếu rơi vào diện kiểm soát. |
Tránh bỏ sót nghĩa vụ vì chỉ nhìn tên thương mại; căn cứ theo ngưỡng nguy hại GHS. |
| Hóa chất thuộc Phụ lục IV tại ngưỡng tồn trữ |
Có Kế hoạch/Biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố được phê duyệt; kiểm soát tồn trữ tối đa theo ngưỡng. |
Bố trí khu vực nhận an toàn, thiết bị PCCC/bảo hộ theo hướng dẫn; phối hợp diễn tập/đào tạo định kỳ. |
Đồng bộ yêu cầu BVMT–PCCC; kiểm soát ngưỡng tại một thời điểm trong kho. |
6) Checklist vận hành kiểu “không rơi bước”
Phía Sapa (nhà nhập khẩu/kinh doanh)
- Rà soát danh mục 2026: gắn nhãn Có điều kiện / Kiểm soát đặc biệt / Phụ lục IV cho từng mã & từng hỗn hợp.
- Kiểm tra hiệu lực Giấy chứng nhận/giấy phép và phạm vi/quy mô trước khi chào hàng – cập nhật tự động nhắc gia hạn (quy định gia hạn rất cụ thể).
- Với mã kiểm soát đặc biệt: chuẩn bị hồ sơ XNK (hoá đơn, SDS tiếng Việt, báo cáo sử dụng…) theo biểu mẫu quy định; chủ động điều chỉnh/giải trình khi đổi thông tin hoá đơn.
- Đồng bộ BVMT–PCCC–Ứng phó sự cố với Giấy đủ điều kiện; theo dõi ngưỡng tồn trữ Phụ lục IV tại kho.
Phía khách hàng (đơn vị sử dụng/nhà máy)
- Cung cấp mục đích sử dụng với mã kiểm soát đặc biệt; chủ động công bố trên CSDL chuyên ngành theo yêu cầu.
- Chuẩn bị điều kiện an toàn tại chỗ (khu vực nhận, thiết bị bốc xếp, nội quy…) để tiếp nhận theo đúng SDS/nhãn.
- Với lô hàng “nhỏ”, chỉ áp miễn trừ khi đúng tiêu chí (ví dụ <10 kg/hóa đơn); tuyệt đối tránh “xé nhỏ” sai quy định.
7) FAQ
Vì sao có mã yêu cầu nhiều giấy tờ hơn?
Vì mức quản lý khác nhau: “Có điều kiện” dựa vào Giấy chứng nhận; “Kiểm soát đặc biệt” đòi Giấy phép + công bố mục đích sử dụng và XNK theo lô.
Sapa có giao trước – bổ sung sau không?
Với mã kiểm soát đặc biệt: không. Giấy phép/khai báo là điều kiện thông quan & giao nhận – làm đúng từ đầu để không kẹt hàng.
Giấy tờ cũ của Sapa còn giá trị không?
Có, đến hết thời hạn đã cấp; song song đó các thủ tục sẽ dần số hoá trên CSDL chuyên ngành.
8) Lời kết – Tư duy “đúng chuẩn để bền”
Từ 2026, Sapa tiếp tục giữ ba lớp giấy (nền tảng – đặc thù – theo lô) và đẩy mạnh số hoá (CSDL chuyên ngành, hồ sơ điện tử), đồng thời siết môi trường–PCCC–ứng phó sự cố. Mục tiêu: giao dịch an tâm, truy xuất rõ ràng, đồng hành dài hạn với khách công nghiệp.
9) Tài liệu tham khảo
- Dự thảo Nghị định CS2+3
- Dự thảo NĐ PTCNHC và ATANHC
- Dự thảo NĐ danh mục hoá chất quản lý V10
Tham khảo thêm: Luật Hóa chất mới: Doanh nghiệp hóa chất cần chuẩn bị gì từ 2026?
